Fatih Üniversitesi Genç Araştırmacılar Topluluğu’nun 7-8 Haziran 2002 ‘de İstanbul’da düzenlediği 1. Uluslar arası Proje Yarışması Fizik Üçüncüsü

 

 

ENDÜVİ KONTROL CİHAZININ AYRINTILARI

GİRİŞ ve AMAÇ

                 Kollektörlü makinelerin hareket eden parçalarına endüvi denir. Doğru ya da alternatif akımla çalışan kollektörlü makinelerin (motor, dinamo) endüvilerinde sargılar vardır ve sargıların bağlandığı kollektör dilimleri mevcuttur. Bu endüviler yeni sarıldıklarında veya değişik sebeplerle arızalandıklarında kontrol edilmeleri gerekir. Böyle bir kontrol halihazırda growler cihazı, avometre veya seri lamba ile yapılmakta ve net sonuçlar alınamamaktadır. Geliştirilen cihazla endüvi kontrolü görerek, deneyerek yapılmakta ve sonuçtan emin olunabilmektedir.

                Bu projenin amacı kollektörlü makinelerdeki arızalı endüvilerin tespiti ve yeni sarılmış endüvilerin kontrolünü görerek ve deneyerek yapmaktır.

  YÖNTEM

 Sistemin yapısı manyetik alan teorisine göre düzenlenmiştir. Mıknatıs kutupları arasında kalan, üzerinden akım geçen bobinin dönmesi prensibinden yararlanılmıştır. Burada geliştirilen cihaz kutupları, kontrol edilecek endüvi de bobini temsil etmektedir.

Yeni sarılmış veya motor üzerinden çıkartılarak test edilecek endüvi, geliştirilen cihazın yataklarına yerleştirilir. Fırça düzeneği endüvinin kollektörlerine tutturulur. Cihaz enerjilendirilerek kademe şalteri vasıtasıyla uygun gerilim değerine getirilir. İleri butonuna basılarak endüvinin hareket edip etmediği gözlenir. Dönüş yönünün değiştirilmesi için geri butonuna basılarak endüvinin diğer yöne dönmesi sağlanır. Endüvi, dönme hareketi yapıyorsa sağlamdır. Gerilim ayarları, fırça düzeneği, yataklar, ileri-geri butonları iyice kontrol edildiği halde endüvi döndürülemiyor ya da sigorta atıyor ise arızalı olduğu sonucuna varılır.

  MATERYAL

 Endüviyi kontrol eden sistem temel olarak 6 parçadan oluşmaktadır:

1-       Akım Korumalı Kademeli DC. Güç Kaynağı: Test edilecek endüviyi döndürmek için gerekli olan enerjiyi sağlar. Ayrıca AC. ve DC. 12-24-48 V. kademeli güç kaynağı olarak ta kullanılabilir.

2-       Manyetik Kutuplar İçin Sabit Mıknatıslar: Endüvinin hareketi için manyetik alan oluşturur. 2 ya da 4 kutuplu kullanılabilir.

3-       Ayarlı Endüvi Sehpası ve Yataklar: Her çeşit ve boydaki endüviyi tutturmak için dizayn edilmiş kızaklı ve rulmanlı bir sehpadır.

4-       Fırça Düzeneği: Endüviye verilecek gerilimi güç kaynağından kollektöre aktarmak için kullanılır.

5-       Kumanda Düğmeleri ve İşaretleri: Sistemin çalıştırılması ve gerilim kademeleri için şalter, akım koruması için sigorta, endüviye farklı yönlerde kumanda edilebilmesi için butonlar kullanılmıştır. Yapılan test sonuçları için de ışıklı uyarı işaretleri vardır.

6-       Test İçin Çeşitli Endüviler: Sistemi çalıştırarak endüvileri denemek ve elektromotor deneyleri yapmak için değişik özelliklerdeki endüvilerdir.

 BULGULAR

                 Temel amacı endüvileri kontrol etmek olan cihaz AC 220 volt bir fazlı şebeke gerilimi ile çalışmaktadır. Bu gerilim transformatör yardımıyla AC 12-24-48 V seviyelerine düşürülmüştür. İstenirse çıkışlardan kademeli AC ve DC gerilim alınabilmektedir. Kademe şalteri yardımıyla değiştirilen AC gerilim köprü diyot ile DC gerilime doğrultulmakta ve kondansatör yardımıyla da filtre edilmektedir. Sonuçta kademeli 12-24-48 V DC derilim sağlanmaktadır. Bu Dc gerilim elektronik kumanda devresi yardımıyla fırçalara taşınmaktadır. Fırçalardaki DC gerilimin yönü ileri-geri butonları ile değiştirilerek endüvinin dönüş yönü de değiştirilebilmektedir.

                Cihaz çalıştığında Power ledi ışık vermekte, kademe şalteri konum değiştirdikçe de ilgili ledler yanmaktadır. İleri butonuna basıldığında ileri, geri butonuna basıldığında geri ledi ışık vermektedir.

                Endüvi sehpası, değişik boylardaki endüvilerin takılabilmesi için kızakla hareketli, rulmanlı yataklardan oluşmaktadır. Manyetik alanı oluşturan sabit mıknatısların yerleri de kızaklarla ayarlanabilmektedir.

                Endüvi aşırı akım çektiğinde devre bir sigorta tarafından korunmaktadır.

                Gerilimi kollektöre ileten fırçalar yaylı ve ayarlıdır. Farklı çaplardaki kollektörlerin takılmasına elverişlidir.

                Bu cihazda kullanılan rölelerin ve transformatörün gücünün düşük olması nedeniyle 5 amperden fazla akım çekilememektedir. İstenirse daha güçlü elemanlar kullanılarak kapasite artırılabilir.

                Bu cihazda teyp motorundan, bisiklet dinamosuna, el bireyizinden, elektrikli süpürgeye kadar kollektörlü makinelerin endüvileri test edilebilmektedir.

  TARTIŞMA

 Projemizde amaçladığımız tüm özellikler defalarca denenmiş ve sistemimiz çalışır durumdadır. Endüviler test edilmekte, sağlam ve arızalı olanlar ayırt edilebilmektedir.

2 veya 4 kutuplu tüm endüviler test edilmektedir. Endüvi sehpası, yapı farklılıkları düşünülerek 5 cm ile 20 cm arasında boylara sahip tüm endüviler takılabilecek şekilde yapılmıştır. Motor güçlerinin farklı olduğu gözlenerek endüviye uygulanacak gerilimin ayarlanabilmesi sağlanmıştır.

Endüstri Meslek Lisesi ve üniversitelerin elektrik bölümlerindeki öğrenciler, elektrikli cihaz servisleri ve tamirciler endüvi sarımı yapmaktadırlar. Mevcut yöntemler tatmin edici olmadığından böyle bir cihaza ihtiyaç duyulmuştur.

  KAYNAKLAR

 Görkem, A., Elektrik Makinalarında Bobinaj, Özkan Matbaacılık, 2000, Ankara.

Kostenka, M.P., Kollektörlü AA. Makinaları, Çeviri ikizli, O., İTÜ Elektrik, 1981, İstanbul.

 GAZETE KUPÜRLERİ 

          HABERİN TAM METNİ :

          Taşköprü Mustafa Sıtkı Erkek Çok Programlı Lise Elektrik Bölümü öğretmeni Hayati DURMUŞ ve öğrencisi Recep SİVRİ, 7-8 Haziran tarihlerinde Fatih Üniversitesi Genç Araştırmacılar Topluluğu’nun düzenlediği “Uluslar arası Proje Yarışması” Fizik dalında üçüncülük derecesi elde ettiler.

        Geçtiğimiz yıl MEF Araştırma Projeleri Yarışması’nda “Telefonla Çiçek Sulama Sistemi” projesi ile Türkiye Birincisi olan Hayati DURMUŞ, bu yıl da yetiştirdiği öğrencisiyle uluslar arası bir başarıya imza attı.

          Yüzlerce proje içerisinden sıyrılarak yarışma finallerine katılmaya hak kazanması da bir başarı kabul edilen Mustafa Sıtkı Erkek Çok Programlı Lise öğretmeni Hayati DURMUŞ ve öğrencisi Recep SİVRİ “Endüvi Kontrol Cihazı” adlı projeleriyle sergiyi gezenlerin ilgisini çektiler.

           14’ü yurt dışından 54 projenin bilgisayar, çevre, fizik, kimya, biyoloji ve coğrafya dallarında katıldığı yarışmada değerlendirme her dalda ayrı ayrı yapıldı. Fizik dalında birinciliği Makedonya’dan “Usage of Avoporation for Cooling Hauses” adlı projenin kazandığı yarışmada, jüri üyelerinin seçim yaparken oldukça zorlandıkları gözlendi.

            Aynı tarihlerde Taşköprü’deki okulda yapılan Bahar Şenlikleri sırasında, haberin duyulması Taşköprü’de büyük sevinç yaşattı. Bahar Şenliklerinin kapanış programında proje danışman öğretmeni Hayati DURMUŞ ve öğrencisi Recep SİVRİ, okul idaresi tarafından ödüllendirildi.